Ali Paşa Camii
ALİPAŞA CAMİİ
(Ağa Camii)
(Yakub Ağa Camii)
Cami, Mercan Mahallesi, Fuatpaşa Caddesi üzerinde 16 numaradadır. Banisi, Eskisaray Ağası Yakub Ağa'dır. Kabri, Otakçılar'da hamam civarındaki Ak Türbe karşısında, kendi hayrı olan mektebin avlusundadır1. Mezar taşındaki vefat tarihi H. 954/M. 1547’dir. Şu halde mescid, bundan önceki bir tarihte yapılmış olmalıdır.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında HarbiyeNezareti olan şimdiki İstanbul Üniversitesi merkez binası, daha önce Serasker kapısı, çevresindeki geniş avlu da askerin tören ve talim alanıydı. Vaka-i Hayriye'den önce ise burada "Eskisaray" diye anılan büyük ve tarihi bir saray bulunmaktaydı. Eskisaray'da ölenlerin cenaze namazları bu Ağa Mescidinde kılınırdı. Cenaze hizmetleri de mescidin imamlarına tahsis edilmişti 2.
Ağa Mescidi, daha sonra bir yangında harap olmuş ve şimdi dış giriş kapısının sağında bulunan kitabesinde de belirtildiği üzere Sadrazam Ali Paşa tarafından H.1286/M. 1869 tarihinde, Sultan Aziz döneminde yapılan camiler üslûbunda fevkani kârgir, sekiz köşeli ve tek kubbeli olarak yeniden ihya edilmiştir. Minberini III. Murad'ın zevcesi Valide-i Atik Nurbanu Sultan koydurmuştur3. Altında sebili de bulunan camiin mimarı İtalyan Bariori'dir4.
O zamanlar hizmetine karşılık olarak Ali Paşa'ya devlet hazinesinden Fuat Paşa Caddesi üzerinde muhteşem bir saray yaptırılmıştı. Paşa'ya içinde oturmak nasip olmayan bu saray bir ara Mercan İdadî'si, sonra Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye dairesi olmuş ve Mercan yangınında yanmıştır. Enkazı 1946 yılında kaldırılan harabesi, halk arasında "Yanık Saray" diye anıla-gelmiştir5. Bu sarayın yerinde şimdi belediye tarafından bir otopark yaptırılmıştır.
Sekiz prizma biçiminde olan Ali Paşa Camii, büyük Mercan yangınında tekrar yanmış ve 37 yıl harap kaldıktan sonra 1949 yılında başlayan restore çalışmaları 1953 yılında tamamlanarak ibadete açılmıştır. Ek ilave ile birlikte cami üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümün üzeri kubbe ile örtülüdür. Mihrabı çimento ile sıvalı, minberi ahşaptır. Ek bölümde de minber ve mihrap bulunmaktadır. Bütün duvarları; (mihrabı, minberi ve kürsüsü dâhil) çini ile kaplanmıştır. Tek şerefeli minaresi altı kenarlı olup gövde kısmında uzunlamasına ince pencereler açılmıştır. Çadır tipi bir üst mahfili de bulunmaktadır.
İstifade edilir durumda bir kuyusu bulunan camiin alt katında, eskiden sebil olan yerde şimdi dört adet dükkân bulunmakta ve bunların kirası Vakıflar tarafından alınmaktadır.
Melez bir mimarînin ürünü olan yapıda, sanat değeri olarak tek parça Yesarîzâde Mustafa İzzet Efendi'nin kaleminden çıkmış olan kitabesidir.
1.Reşat Ekrem Koçu, İstanbul Ansiklopedisi, c.II, s.695.
2.Hadîka, c.I, s.38.
3.A. g. e., s. 38.
4.Reşat Ekrem Koçu, a.g.e., s.695.
5.A.g.e., s.695.
